Κι όμως, όλα ξεκινούν από το μήνυμα που στέλνουμε στον εγκέφαλό μας! Όταν δεν είμαστε απόλυτα συγκεκριμένοι, σαφείς και ακριβείς όσον αφορά αυτό που θέλουμε να πετύχουμε, τότε αφήνουμε πολλά στην τύχη – η οποία ποτέ σε αυτές τις περιπτώσεις δεν λειτουργεί υπέρ μας. Όπως εξηγεί η life & relationship coach Μάρεα Λαουτάρη Δεληγιάννη, όταν θέτουμε στόχους, ο Νο1 κανόνας είναι «να γράφονται πάντοτε σε ενεστώτα χρόνο, σε πρώτο πρόσωπο και να καταλήγουν στη φράση ‘‘και το απολαμβάνω’’». Όταν, διατυπώνοντας ένα στόχο, ξεκινάμε με το «θα» ή το «να», τοποθετούμε την εκπλήρωσή του σε κάποια αόριστη μελλοντική στιγμή. Με πόση αποφασιστικότητα οπλίζουμε τον εαυτό μας αν πούμε «ξεκινάω γυμναστήριο στις 5/1» και με πόση αν πούμε γενικά «θα ξεκινήσω γυμναστήριο»; Σύμφωνα με την κα Λαουτάρη, «ένας πολύ συνηθισμένος στόχος που όμως προμηνύει αποτυχία είναι: ‘‘Θα χάσω 5 κιλά’’. Διότι δεν δηλώνουμε με ποιον τρόπο, πότε και γιατί, ούτε διευκρινίζουμε αν αφορά 5 κιλά νερό, μυών ή άλλων συστατικών που χρειαζόμαστε για να έχουμε καλή υγεία. Σίγουρα θα σκεφτείτε ότι εσείς γνωρίζετε για ποιο πράγμα μιλάτε (για τα 5 κιλά που αφορούν σε λίπος), όμως ο λογικός σας εγκέφαλος λειτουργεί κυριολεκτικά! Οπότε, τίποτα δεν είναι αυτονόητο για εκείνον! Επιπλέον, φαίνεται βαρετός αφού δεν υποδεικνύει κανενός είδους απόλαυση! Ένας αντίστοιχος όμως σωστά εκπεφρασμένος στόχος είναι ο εξής: ‘‘Πετάω 5 κιλά λίπους από το σώμα μου επιλέγοντας υγιεινές, γευστικές και θρεπτικές για εμένα τροφές που τις απολαμβάνω, ενώ παράλληλα γυμνάζομαι 3 φορές την εβδομάδα και αισθάνομαι δύναμη και χαρά! Ξεκινώ το νέο πρόγραμμα υγείας και ευεξίας για τον εαυτό μου την 7η Ιανουαρίου και συνεχίζω έως ότου αποκτήσω το ιδανικό για εμένα σώμα’’. Αυτός είναι ένας απόλυτα σωστός, ολοκληρωμένος, συνειδητός και συγκεκριμένος στόχος που οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να επιτύχει».

Extra tip: Ειδικά όσον αφορά τα επιπλέον κιλά, τα οποία σύμφωνα με τις στατιστικές αποτελούν τον πιο δημοφιλή στόχο για τη νέα χρονιά, η κα Λαουτάρη συνιστά να χρησιμοποιούμε το ρήμα «πετάω» αντί για το «χάνω»: «Ο λογικός εγκέφαλος, κάθε φορά που ακούει ότι θα χάσει κάτι, μπαίνει σε εγρήγορση και καχυποψία και δεν μας επιτρέπει να αρχίσουμε να χάνουμε από τη ζωή μας τίποτα, επειδή θεωρεί πολύτιμο ό,τι κι αν έχουμε πάνω μας και μέσα μας. Οπότε, όταν λέμε ‘‘πετάω κιλά’’, σαμποτάρουμε -με την καλή έννοια- το σκεπτικό, αφού αντιλαμβανόμαστε ότι για να θέλουμε να πετάξουμε κάτι, προφανώς πρόκειται για κάτι περιττό που δεν το χρειαζόμαστε».

2.       Θέτουμε σαν στόχο τα «πρέπει» αντί για τα «θέλω» μας

Πόσο πολύ θέλεις να αλλάξεις δουλειά; Είναι άραγε ένα πραγματικό σου θέλω ή πίσω από αυτό κρύβονται προσδοκίες άλλων ανθρώπων στη ζωή σου; Και πόσο μακριά είσαι διατεθειμένη να πας για να φτάσεις στο στόχο σου; Αφού ζυγίσεις τα πράγματα καλά, τελικά, είσαι διατεθειμένη π.χ. να σπουδάσεις 6 χρόνια ιατρική και να κάνεις ειδίκευση και αγροτικό ώστε στα 40 σου να είσαι γιατρός, επειδή το θέλει ο μπαμπάς σου (που είναι ήδη γιατρός και έχει «στρωμένο» πελατολόγιο); Το καθοριστικό κριτήριο για να καταλάβεις αν πράγματι επιθυμείς να αλλάξεις κάτι είναι η χαρά: θα σε κάνουν πιο χαρούμενη τα επιπλέον χρήματα από την παραπάνω θέση που κυνηγάς ή τελικά πιστεύεις ότι θα σου λείψει ο χρόνος που περνάς με τους αγαπημένους σου;

Η κα Λαουτάρη εξηγεί πως «οι απλές επιθυμίες (θέλω) συνήθως παραμένουν ανεκπλήρωτες επιθυμίες, καθώς οι άνθρωποι δεν τις αντιλαμβάνονται ως απολύτως απαραίτητες στη ζωή. Μοιάζει σαν κάτι που θα ήταν ωραίο αν το είχαμε, όμως εάν δεν το έχουμε δεν χάθηκε κι ο κόσμος... Όταν επιλέξεις προσεκτικά και αποφασίσεις όλα όσα ‘‘χρειάζεται απαραίτητα εσύ να αλλάξεις’’ αντί να φαντάζεσαι και να εκφράζεις απλώς ‘‘πόσο θα σου άρεσε να άλλαζε κάτι στη ζωή σου’’ τότε ήδη μπαίνεις στη δυναμική διαδικασία της ανάληψης της προσωπικής σου ευθύνης, της ουσιαστικής αλλαγής και της βέβαιης επιτυχίας».

3.       Δεν έχουμε πλάνο για το πώς θα πετύχουμε το στόχο μας

Έστω ότι θέλεις φέτος να ξεκινήσεις πάλι γυμναστήριο. Έχεις αποφασίσει ποιου είδους γυμναστική σου ταιριάζει περισσότερο; Γιατί θέλεις να γυμναστείς; Για να ξαναβρείς τη φόρμα και την αντοχή σου, να ανακουφιστείς από τους πόνους στην πλάτη από τη λάθος στάση του σώματος και τις πολλές ώρες στον υπολογιστή ή για να αδειάζει το μυαλό σου; Πόσες φορές θα χρειαστεί να πηγαίνεις γυμναστήριο; Έχεις αυτό το χρόνο ή πρέπει να αφήσεις κάτι άλλο για να βρεις αυτή την ώρα; Θα χρειαστεί να κάνεις μια έρευνα αγοράς, να κοιτάξεις στην περιοχή του σπιτιού ή της δουλειάς σου, να δεις προγράμματα και ώρες που σε βολεύουν, να προμηθευτείς τον κατάλληλο εξοπλισμό … Όλα αυτά χρειάζονται προγραμματισμό, χωρίς τον οποίο οι πιθανότητες επιτυχίας μειώνονται σημαντικά. Σύμφωνα με την κα Λαουτάρη, τα απαραίτητα βήματα για να οργανωθούμε είναι: «Στόχο πετυχαίνεις μόνο τη στιγμή που αποφασίσεις εσύ για εσένα, τον θέλεις πολύ, είναι συγκεκριμένος (ακόμα και ημερομηνία χρειάζεται να θέσεις) και πιστεύεις ότι όταν τον πετύχεις θα έχεις κερδίσει κάτι σημαντικό. Στη συνέχεια χρειάζεται να αναφέρεις όσα περισσότερα κίνητρα και λόγους έχεις για να τον πετύχεις. Με αυτό τον τρόπο κάνεις ιδιαίτερα δύσκολη την προοπτική αποτυχίας. Δεν αντέχεις να αποτύχεις και δεν τον παρατάς εάν τα κίνητρα που έχεις θέσει είναι ισχυρά. Το επόμενο βήμα είναι να σπάσεις τον στόχο σε πολλά μικρά σκαλοπατάκια (βηματάκια) ώστε να γνωρίζεις κάθε φορά τι πρέπει να κάνεις για να πλησιάσεις περισσότερο στον τελικό στόχο».

4.        Δεν πιστεύουμε ότι θα τα καταφέρουμε

Το αμερικανικό πανεπιστήμιο Stanford δημοσίευσε μια έρευνα η οποία έδειξε πως όσο περισσότερο πιστεύουμε πως μπορούμε να πετύχουμε ένα στόχο τόσο πιο πιθανό είναι να τα καταφέρουμε. Η μελέτη των ψυχολόγων απέδειξε βέβαια και το αντίστροφο: εάν δεν πιστεύουμε ότι έχουμε τη δυνατότητα να τα καταφέρουμε, ελαχιστοποιούμε τις πιθανότητες επιτυχίας μας… Πράγματι, εξηγεί η κα Λαουτάρη, «οι άνθρωποι που δεν έχουν βαθιά πίστη στις ικανότητές τους τα παρατάνε γρηγορότερα και με μεγαλύτερη ευκολία από εκείνους που θεωρούν ότι η επιτυχής έκβαση μιας υπόθεσης είναι μέσα στις δυνατότητές τους. Εκείνος που πιστεύει ότι δεν θα τα καταφέρει είναι καταδικασμένος να επιβεβαιώσει τον εαυτό του - γι’ αυτό και οι πεποιθήσεις μας ονομάζονται και ‘‘αυτοεκπληρούμενες προφητείες’’. Ο άνθρωπος που πιστεύει ότι μπορεί θα πετύχει ψάχνοντας διαρκώς για εναλλακτικές λύσεις μέχρι να επιτύχει. Σε γενικές γραμμές ο λογικός μας εγκέφαλος οφείλει να αποδεικνύει οτιδήποτε πιστεύει. Οπότε είτε πεις ‘‘Μπορώ’’ είτε ‘‘Δεν Μπορώ’’ και στις δύο περιπτώσεις έχεις δίκιο. Ο νικητής ξεχωρίζει από τον ηττημένο της ζωής στο εξής σημείο: και οι δυο κάποια στιγμή θα ‘‘γονατίσουν’’. Ο ηττημένος θα παραμείνει γονατιστός περιμένοντας κάποιον να τον σηκώσει. Όμως ο νικητής θα ξανασηκωθεί και θα συνεχίσει».

5.       Θέτουμε έναν πολύ δύσκολο στόχο ή πάρα πολλούς

«Για τους αρχάριους στη στοχοθέτηση», εξηγεί η κα Λαουτάρη, «μερικές φορές οι ειδικοί συμβουλεύουν να θέτουμε ένα στόχο μικρής ή μέτριας δυσκολίας που θα τον καταφέρουμε σχετικά εύκολα, ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθησή μας. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχουν δύσκολοι ή ανέφικτοι στόχοι, αλλά αδύναμη θέληση λόγω έλλειψης ισχυρών κινήτρων. Όταν βρεις ισχυρό κίνητρο και πολλούς λόγους για τους οποίους θέλεις να επιτύχεις ένα στόχο, ο μόνος που μπορεί να σε σταματήσει είναι ο ίδιος σου ο εαυτός και κανείς άλλος. Εάν μπορείς να το φανταστείς, μπορείς και να το πετύχεις! Για να νιώσεις άλλωστε ότι η ζωή έχει νόημα και εσύ είσαι ευχαριστημένη, χρειάζεται να έχεις τον πήχη αρκετά ψηλότερα από αυτό που είσαι. Αν βάζεις τον πήχη πάνω κάτω μέχρι εκεί που φτάνεις, δεν νιώθεις ότι υπάρχει πραγματική βελτίωση στη ζωή σου».

Αν παρόλα αυτά βρίσκεσαι στα πρώτα βήματα της διαδικασίας του να θέτεις στόχους και χρειάζεσαι μερικές τονωτικές ενέσεις αυτοπεποίθησης, ο δρ Richard O’ Connor, ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας του βιβλίου Happy at Last: The Thinking Person’s Guide to Finding Joy, σημειώνει: «προτείνω να θέτετε στόχους που να έχουν πραγματικά σημασία για εσάς, αντί να σπαταλάτε την ενέργειά σας δεξιά και αριστερά… Και είναι καλύτερα να μένετε σε δύο ή τρεις τους οποίους έχετε αληθινά σκοπό να τηρήσετε». Η δρ Lynn Bufka, της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολόγων, συμφωνεί πως είναι προτιμότερο αντί να κάνουμε μεγαλεπήβολα σχέδια, να θέτουμε λίγους και μικρότερους στόχους, αφού όπως λέει, «σημασία δεν έχει το πόσο μεγάλες αλλαγές θα κάνουμε, αλλά να αναγνωρίσουμε ότι πράγματι χρειάζονται αλλαγές στον τρόπο ζωής μας και να κάνουμε ένα βήμα τη φορά».

6.       Δεν είμαστε ρεαλιστές

Σίγουρα θα ήταν ιδανικό να εξαφανίζαμε από το πρόγραμμα διατροφής μας όλες τις τροφές που μας φορτώνουν θερμίδες, αλλά αυτό το ιδανικό είναι μάλλον απίθανο να το αγγίξουμε με την πρώτη προσπάθεια. «Το να απαγορεύουμε στον εαυτό μας την αγαπημένη μας λιχουδιά -είτε αυτή είναι η σοκολάτα ή τα αναψυκτικά, είτε οι τηγανητές πατάτες- είναι σίγουρο ότι θα γυρίσει μπούμερανγκ», εξηγεί η διαιτολόγος Julie Upton στο Health.com. «Θα υποκύψουμε σε αυτή, θα νιώσουμε άσχημα, θα παρατήσουμε το στόχο μας για πιο υγιεινή διατροφή και λιγότερες θερμίδες και θα ξαναγυρίσουμε στις παλιές διατροφικές μας συνήθειες». Αντί να ανεβάζουμε τον πήχη τόσο ψηλά ώστε να βάζουμε τρικλοποδιά στον εαυτό μας πριν καλά καλά ξεκινήσουμε, είναι πολύ χρήσιμο να σκεφτούμε και να αποδεχτούμε τι μπορούμε πράγματι να καταφέρουμε στο τώρα μας. Αν ο στόχος της χρονιάς για το 2015 είναι να βελτιώσεις τη διατροφή σου και να διώξεις τα επιπλέον κιλά, καλό θα ήταν να αποφύγεις έναν στόχο όπως «θα κόψω τα γλυκά» και αντί γι’ αυτό να δηλώσεις, π.χ., «τρώω σοκολάτα δύο φορές την εβδομάδα».

Γενικά, αυτό που ισχύει για οποιονδήποτε στόχο, σύμφωνα με την κα Λαουτάρη Δεληγιάννη, είναι ότι «οι απότομες αλλαγές στα θέματα που αφορούν το σώμα μας δεν γίνονται αποδεκτές από το σύστημά μας και αυτό συμβαίνει για πολύ καλούς λόγους προστασίας και επιβίωσης. Προκαλούν εσωτερική αναταραχή και φόβο οπότε εύκολα περνούν στην απόρριψη και άρα στην αποτυχία. Είναι προτιμότερο να επιλέγετε σταδιακές αλλαγές τις οποίες ξέρετε ότι θα διατηρήσετε πριν περάσετε στο επόμενο βήμα. Είναι προτιμότερο να πετυχαίνετε αυτά που θέλετε σταδιακά και μόνιμα, σε σύγκριση με το να αποτυγχάνετε επιλέγοντας δραστικές αλλαγές, γιατί αυτό που τελικά θα καταγραφεί στον εγκέφαλο είναι η τελική αποτυχία. Την επόμενη φορά θα διστάσετε περισσότερο να ξαναπροσπαθήσετε εάν έχετε βιώσει πολλές αποτυχίες στη στοχοθέτηση, εκτός εάν συνεργάζεστε με κάποιον ειδικό που θα μπορέσει να σας στηρίξει τις στιγμές που το έχετε ανάγκη».

7.       Τα παρατάμε νωρίς

Υπάρχει ένας μύθος, για τον οποίο έχουν γραφτεί πολλά, που λέει ότι για να εδραιωθεί μια καινούρια συνήθεια χρειάζονται 21 μέρες. Οι έρευνες όμως της Phillippa Lally από το University College London έδειξαν πως για να αντικαταστήσουμε μια παλιά συνήθεια με μια νέα χρειάζονται τουλάχιστον 66 συνεχόμενες μέρες κατά μέσο όρο. Στηνεπίσημη ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του βρετανικού πανεπιστημίου αναφέρεται πως για πολλούς αυτός ο χρόνος ενδέχεται να είναι ακόμα μεγαλύτερος.  Οι συνήθειες χτίζονται με τον καιρό: επαναλαμβάνουμε κάτι τόσες φορές που στο τέλος γίνεται αυτοματικά. Και το ίδιο συμβαίνει όταν αποφασίζουμε να εισάγουμε μια νέα, καλύτερη για εμάς, συνήθεια: χρειάζεται χρόνο και επιμονή ώστε τα θεμέλια να γίνουν γερά. Αυτό σημαίνει, άραγε, πως με το πρώτο στραβοπάτημα πρέπει να τα βάλουμε με τον εαυτό μας, να μας γεμίσουμε ενοχές και να βάλουμε στην προσπάθειά μας την ταμπέλα της αποτυχίας; Κάθε άλλο! Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως ένα παραστράτημα δεν κατέστρεψε τον στόχο σε καμία από τις περιπτώσεις, αλλά «όσοι από τους συμμετέχοντες ήταν πολύ ασυνεπείς, δεν κατάφεραν να εδραιώσουν την καινούρια συνήθεια». Με απλά λόγια, θέτουμε τον στόχο μας, αποδεχόμαστε ότι η απόκλιση από αυτόν είναι μέσα στο παιχνίδι και ξεκινάμε ξανά! Η κα Λαουτάρη, άλλωστε, μας θυμίζει πως «δεν υπάρχουν ακριβείς συνταγές διάρκειας ή ημερών. Κάποιος που δεν πιστεύει στον εαυτό του ή δεν έχει σημαντικά κίνητρα για την αλλαγή (όπως είναι π.χ. τα θέματα υγείας) θα επιστρέψει στις προηγούμενες συμπεριφορές και συνήθειες. Εκείνοι που πιστεύουν και έχουν σημαντικούς λόγους να αλλάξουν δεν σταματούν, δεν τα παρατούν μέχρι να τα καταφέρουν. Από τη στιγμή που θέτεις στόχο και αποφασίζεις, οποιαδήποτε άλλη επιλογή αποτελεί παρελθόν». Θυμήσου την 4^η παγίδα, αυτή της έλλειψης πίστης στον εαυτό σου και ξεκίνησε ξανά!

8.       Μοιραζόμαστε τους στόχους μας με λάθος άτομα ή δεν τους μοιραζόμαστε καθόλου

…ή αλλιώς, «to share, or not to share? That is the question». Πόσες φορές σε έχει φρενάρει η αντίδραση που βρίσκεις από τους γύρω σου; Και πόσες ένα ενθαρρυντικό σχόλιο ήταν αρκετό για να ξαναπάρεις δύναμη ένα βήμα πριν τα παρατήσεις; Το πόσο μιλάμε για τους στόχους μας και με ποιους έχει σημασία… Η κα Λαουτάρη εξηγεί: «Δεν ανακοινώνουμε δημοσίως τους στόχους μας εκτός εάν πιστεύουμε ότι εκείνος στον οποίο θα το ανακοινώσουμε μπορεί να μας υποστηρίξει με κάποιον τρόπο. Η δημόσια ανακοίνωση μεγάλων στόχων μπορεί να προκαλέσει και μεγάλες αντιδράσεις από το περιβάλλον μας και τελικά να φέρει αρνητικά αποτελέσματα, αφού μπορεί να διαπιστώσουμε ότι -παρόλο που θέλαμε και πιστεύαμε ότι μπορούμε- η αντίδραση ή η αμφιβολία των άλλων ως προς το στόχο μας ίσως μας κάνει να τα παρατήσουμε πριν καν ξεκινήσουμε την προσπάθεια. Αρκεί να θυμηθούμε πόσες φορές έχουμε ακούσει από ανθρώπους μου μας αγαπούν αλλά δεν θέλουν να μας βλέπουν να ταλαιπωρούμαστε: ‘‘έλα, μια χαρά είσαι και έτσι, μην κουράζεσαι τόσο πολύ, αυτός που σε αγαπάει σ’ αγαπάει γι’ αυτό που είσαι, δεν χρειάζεται να είσαι σαν μοντέλο για να σε αγαπήσει κάποιος’’. Κι αν όμως το να διώξετε κάποια επιπλέον κιλά είναι αυτό που εσείς νιώθετε ότι θα σας κάνει να νιώσετε καλύτερα με τον εαυτό σας και το σώμα σας; Όλες αυτές οι καλοπροαίρετες ίσως δικαιολογίες δεν θα σας δώσουν δύναμη και κουράγιο να συνεχίσετε και να πετύχετε. Θυμηθείτε λοιπόν: Ναι στις δημόσιες ανακοινώσεις, με μέτρο όμως». Σκέψου, αν θέλεις να κόψεις το κάπνισμα, θα ανακοινώσεις το στόχο σου στην κολλητή σου που μαζί βγαίνετε συνήθως για ποτό (αυτό δεν σημαίνει ότι την αγαπάς λιγότερο!) ή εκείνη που θα σε παρακινήσει να μη χάσετε το μάθημα στο γυμναστήριο;